Klimada 2.0
Logotypy

Zielone torowiska w Warszawie

Informacje
Tytuł praktyki Zielone torowiska
Przykład realizacji

Zielone torowiska w Warszawie

Galeria realizacji

Schemat sieci torów tramwajowych z zaznaczonymi istniejącymi odcinkami zielonych torowisk (stan na 1 lipca 2020 r.); Źródło: Tramwaje Warszawskie sp. z o.o.

Główne cele

Zminimalizowanie skutków wywołanych deszczami nawalnymi
Zachowanie lokalnej różnorodności biologicznej
Zmniejszenie hałasu i drgań emitowanych przez tramwaje do otoczenia
Poprawa jakości powietrza

Sektory

Transport
Gospodarka wodna
Zdrowie Publiczne

Główne zagrożenia klimatyczne

Ekstremalne opady deszczu
Wzrost temperatury powietrza
Fale upałów
Miejska Wyspa Ciepła

Główne działania

Rozwój zielonych torowisk wpływa na wzrost bilansu powierzchni biologicznie czynnej, co skutkuje zminimalizowaniem następstw intensywnych opadów, złagodzeniem efektu przegrzania miasta w upalne dni, a także przeciwdziała (w sezonie wegetacyjnym) wtórnemu unosowi zanieczyszczeń transportowych, który poza sezonem grzewczym jest jedną z głównych przyczyn epizodów smogu w Warszawie.

Dzięki podejmowanym od 2010 r. inwestycjom już 18% sieci torów tramwajowych w Warszawie ma zieloną zabudowę torowisk. Wraz z modernizacją istniejących i budową nowych linii będzie przybywać zielonych torowisk, zgodnie z założeniem, że tory na wszystkich inwestycjach tramwajowych w Warszawie będą zielone.

Efekty

W Warszawie łączna długość zielonych torowisk wynosi 25, 476 km (stan na dzień 15.10.2020 r.). W tabeli wskazano lokalizację zielonych odcinków torów wraz z długością i powierzchnią.

W najbliższych latach planowane jest wprowadzenie roślinności na 32,5 km torowisk warszawskich.

 

Proces wdrażania

Pierwsze zielone torowisko powstało w 2010 r. na ul. Mickiewicza na odcinku od ul. Mierosławskiego do ul. gen. Zajączka (788 m linii torów). Na podbudowie bezpodsypkowej zastosowano trawę z siewu. Kolejne dwa odcinki tras tramwajowych zostały przekształcone w trawiasty tor w 2011 r.: w al. Zielenieckiej na odcinku od Ronda Waszyngtona do ul. Targowej (1481 m) i ul. Zgrupowania AK Kampinos na odcinku od pętli Metro Młociny do ul. Encyklopedycznej (1297 m). W latach 2019 i 2020 r. rozpoczęto na większą skalę proces przekształcania torowisk wysypanych tłuczniem na torowiska z zieloną, naturalną nawierzchnią. Obecnie przy okazji remontów i budowy nowych tras tramwajowych Tramwaje Warszawskie jako standard zaczynają wprowadzać zielone torowiska.

Aktualnie wszystkie zielone torowiska wykonane są jako konstrukcje bezpodsypkowe z podbudową w postaci płyty betonowej. W zależności od lokalizacji torowiska, konstrukcje te różnią się między sobą sposobem rozwiązania mocowania i podparcia szyn, z uwagi na stosowanie różnych rozwiązań technicznych. W istniejących torowiskach zielonych o konstrukcji bezpodsypkowej z płytą betonową stosowane jest punktowe podparcie i mocowanie szyn, a płyta betonowa wykonywana jest ze spadkiem powierzchniowym 2% do osi torowiska. Dzięki temu możliwy jest spływ nadmiaru wody pod szynami do drenażu usytuowanego w międzytorzu torowiska. 

Wykonaniu trwałej i stabilnej płyty betonowej oraz odwodnienia wgłębnego (drenażu) powoduje, że podbudowa torowiska zielonego nie wymaga prowadzenia żadnych prac utrzymaniowych (konserwacji i napraw). W przypadku wymiany szyn, występowanie roślinnej zabudowy jest znacznie korzystniejsze niż zabudowy betonowej, ponieważ nie ma konieczności skuwania betonu celem wykonania demontażu szyn (prace te wymagają jedynie punktowego odgarnięcia ziemi w strefie przyszynowej, a po ich zakończeniu uzupełnienia powstałych ubytków – punktowego odtworzenia roślinności). Brak konieczności skuwania betonu powoduje również, że prace te nie wymagają użycia specjalistycznego sprzętu do usuwania betonu, a więc mogą być prowadzone w sposób mniej uciążliwy dla mieszkańców.

Natomiast wykonanie zabudowy zielonej w torowiskach podsypkowych skutkuje w praktyce znacznym utrudnieniem lub brakiem możliwości prowadzenia podstawowych czynności utrzymaniowych dotyczących tłuczniowej podbudowy torowiska i podkładów, jeśli priorytetem jest zapewnienie przede wszystkim wysokich walorów estetycznych roślinności. Torowiska te wymagają średnio co 5 lat przeprowadzenia cyklicznego podbijania (w celu usuwania nierówności toru), bieżącego usuwania wad podbudowy w postaci tzw. wychlapek oraz bieżących wymian zużywających się elementów rusztu torowego i podbudowy. Oznacza to, że aby skutecznie prowadzić prace utrzymaniowe w torowisku podsypkowym, niezbędne jest zapewnienie pełnego dostępu do podkładów, przytwierdzeń i podbudowy tłuczniowej. Zabudowa roślinna przykrywa te elementy, a więc uniemożliwia wykonywanie ich przeglądu oraz napraw, jeśli nie zostanie uprzednio usunięta z torowiska. Cykliczny demontaż i odtwarzanie roślinnej zabudowy na czas wymienionych powyżej prac (celem utrzymania wysokich walorów estetycznych i akustycznych torowiska) generuje jednak wysoki koszt, ponieważ realizując wymienione prace torowe każdorazowo należy zdemontować całą zabudowę roślinną, a po ich zakończeniu konieczne jest wykonanie roślinności na nowo (z uwagi na charakter prac i wykorzystywany sprzęt zachowanie istniejącej roślinności nie jest możliwe). W związku z tym należy mieć świadomość, że zakładając roślinność w torowisku podsypkowym, wysokie walory estetyczne i akustyczne można uzyskać jedynie dzięki ponoszeniu znacznych kosztów na cykliczne odtwarzanie roślinności (po zakończeniu realizacji bieżących prac utrzymaniowych). 

Utrzymanie zielonej zabudowy wymaga zabiegów pielęgnacyjnych, tj. koszenia, nawożenia, odchwaszczania, dosiewania – trawa, dosadzania  – rozchodnik oraz podlewania. Częstotliwość tych czynności uzależniona jest od warunków pogodowych. W przypadku zabudowy trawiastej konieczne jest codzienne podlewanie gdy temperatura przekracza 25ºC i brakuje opadów dłużej niż 3 dni. Innymi koniecznymi zabiegami są koszenie, dosiewanie traw oraz nawożenia. Zabieg odchwaszczania należy stosować również w przypadku roślin z gatunku rozchodników, ponieważ zapobiega wypieraniu oryginalnych gatunków przez chwasty, oraz utrzymaniu estetyki i funkcjonalności torowiska. 

Zimowe zasolenie stanowi zagrożenie zarówno dla zabudowy trawiastej, jak i rozchodnikowej, dlatego konieczne jest zastosowanie osłon z mat słomianych. Zabudowa roślinna narażona jest także na uszkodzenia mechaniczne przez pojazdy. Zabudowa z rozchodnika wykazuje niską zdolność do samoistnej regeneracji po ustąpieniu niesprzyjającego czynnika, np. zasolenia.

Koszt wykonania i utrzymania różnego rodzaju zabudowy zaprezentowano w tabeli.

L.p. Rodzaj czynności Koszty netto zielonej zabudowy 
[zł/1 mtp/rok]*
Zabudowa trawiasta Zabudowa z rozchodnikiem
1.1 Wykonanie zielonej zabudowy 421,00 622,65
1.2. Utrzymanie zielonej zabudowy 96,20 11,47

* dane na podstawie zawartych umów
mtp – metr toru pojedynczego

Uzasadnienie dlaczego projekt jest przykladem dobrej praktyki

Działania podejmowane w Warszawie są dobrym przykładem rozwoju zielonych torowisk w miastach. Dodatkowym aspektem są badania prowadzone na dwóch poletka doświadczalnych z roślinami w celu przetestowania sposobu sadzenia roślin, doboru gatunku do podłoża i wytrzymałość na trudne warunki (wzrost bez podlewania i odchwaszczania).
W ramach tego projektu w torowisku tramwajowym al. Zielenieckiej w miejsce zabudowy trawiastej zostały posadzone rośliny bylinowe: głodek mrzygłód, krwawnik kutnerowaty, paronychia macierzankowa, pięciornik wiosenny, rojnik, macierzanka omszona, macierzanka zwyczajna, rozchodnik kaukaski. Celem było sprawdzenie jak rośliny poradzą sobie w warunkach braku działań utrzymaniowych. Rok 2020 charakteryzował się bardzo wysokimi opadami w okresie wiosennym. Większość sadzonek źle zniosła nadmiar opadów tworzących zastoiska wody i zgniła.
W ramach programu badawczego na ul. 11 Listopada wykonany został testowy odcinek roślinnej zabudowy torowiska o konstrukcji podsypkowej (dotychczas zielona zabudowa była tylko w torowiskach o konstrukcji bezpodsypkowej). Celem jest znalezienia rozwiązania alternatywnego, pozwalającego na szybsze i mniej kosztowne wykonywanie zielonych torowisk tramwajowych w Warszawie. Szacuje się, że wnioski i ocenę zastosowanych rozwiązań będzie można sformułować nie wcześniej niż po 2022 r., czyli po dwóch okresach zimowych. Oceną objęte będą m. in.: stan estetyczny roślinności, odporność roślin na suszę oraz przede wszystkim wpływ zabudowy na stan podbudowy podsypkowej torowiska. Dotychczasowe obserwacje nie wskazują na degradację zielonej zabudowy torowisk.

Miejsce realizacji

Polska, Warszawa

Metryka działania

Kontakt: Tramwaje Warszawskie sp. z o.o.

Działu Ochrony Środowiska

Marta Gajczyk
mgajczyk@tw.waw.pl

ul. Siedmiogrodzka 20, 01-232 Warszawa

tel: 22 534-55-35 / kom: +48 502-005-203

Strona internetowa: www.tw.waw.pl

Instytucje współwdrażające: Urząd Miasta Stołecznego Warszawy

Data realizacji: od 2010 r. 

Literatura

Materiały otrzymane z Tramwajów Warszawskich sp. z o.o. (p. Marta Gajczyk, kierownik Działu Ochrony Środowiska)

Zieleń w mieście (https://miastojestnasze.org)

Słowa kluczowe

Zielone torowisko, Torowiska w Warszawie, Zielone tory, Transport, Tramwaj w Warszawie, Opady deszczu ,Fale upałów, Temperatura powietrza, Miejska Wyspa Ciepła, Gospodarka wodna, Zielona zabudowa, Zdrowie publiczne, Zmniejszenie hałasu, Zmniejszenie drgań, Powietrze, Poprawa jakości powietrza, Jakość powietrza, Różnorodność biologiczna

KONTAKT

Instytut Ochrony Środowiska – Państwowy Instytut Badawczy
ul. Słowicza 32
02-170 Warszawa

Biuro projektu:
tel.: 22 37 50 525
e-mail: klimada2@ios.gov.pl

Sekretariat:
tel.: 22 37 50 525
fax: 22 37 50 501
e-mail: sekretariat@ios.gov.pl

Dodatkowe informacje:

Google Maps