Decyzja Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2015/1814 z dnia 6 października 2015 r. w sprawie ustanowienia i funkcjonowania rezerwy stabilności rynkowej dla unijnego systemu handlu uprawnieniami do emisji gazów cieplarnianych i zmiany dyrektywy 2003/87/WE

Decyzja Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2015/1814 z dnia 6 października 2015 r. w sprawie ustanowienia i funkcjonowania rezerwy stabilności rynkowej dla unijnego systemu handlu uprawnieniami do emisji gazów cieplarnianych i zmiany dyrektywy 2003/87/WE

Decyzja Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2015/1814 z dnia 6 października 2015 r. w sprawie ustanowienia i funkcjonowania rezerwy stabilności rynkowej dla unijnego systemu handlu uprawnieniami do emisji gazów cieplarnianych i zmiany dyrektywy 2003/87/WE (dalej: decyzja MSR) dotyczy systemu handlu uprawnieniami do emisji gazów cieplarnianych (EU ETS) ustanowionego dyrektywą Parlamentu Europejskiego i Rady 2003/87/WE[1].

Celem EU ETS jest wspieranie redukcji emisji gazów cieplarnianych w sposób opłacalny i ekonomicznie wydajny. System EU ETS z założenia miał opierać się na mechanizmach quasi-rynkowych. U ich podstaw leży wyznaczanie ogólnoeuropejskiego limitu emisji, który powinien odpowiadać liczbie uprawnień do emisji, dostępnych na unijnym rynku uprawnień do emisji w danym okresie rozliczeniowym. Ograniczona pula dostępnych uprawnień do emisji, które są jednocześnie środkiem służącym do rozliczania emisji sprawia, że uczestnicy systemu uzyskują w ten sposób bodziec do ograniczania emisji gazów cieplarnianych. Równocześnie pierwotnie cena uprawnień do emisji miała być kształtowana poprzez mechanizmy rynkowe (podaż i popyt), przy  czym zasadnicza część uprawnień do emisji jest nabywana  na aukcjach (z pewnymi wyjątkami).[2]

Na początku trzeciego okresu rozliczeniowego EU ETS, Komisja Europejska wystąpiła z inicjatywą ograniczenia podaży uprawnień do emisji. Podaż ta w porównaniu z popytem na uprawnienia była zdaniem Komisji zbyt wysoka, co przekładało się na niską cenę uprawnień do emisji. Ostatecznie przyjęto Decyzję MSR, która zmienia dyrektywę 2003/87/WE i ustanawia rezerwę stabilności rynkowej (dalej „Rezerwa MSR”), tym samym określono mechanizm, który ingeruje w rynek uprawnień do emisji. Ogólnie (są również pewne szczególne przypadki) działanie rezerwy MSR zakłada, że co roku liczbę uprawnień równą 12 % łącznej liczby uprawnień znajdujących się w obiegu odejmuje się od wolumenu uprawnień przeznaczonych do sprzedaży na aukcji przez państwa członkowskie i umieszcza w rezerwie MSR (chyba że liczba uprawnień, która ma być wprowadzona do rezerwy, byłaby niższa niż 100 mln). Ponadto w 2020 r. w rezerwie MSR zostaną również umieszczone uprawnienia nieprzydzielone instalacjom zgodnie z art. 10a ust. 7 dyrektywy 2003/87/WE (bezpłatne uprawnienia dla nowych instalacji) oraz uprawnienia nieprzydzielone instalacjom w wyniku zastosowania art. 10a ust. 19 i 20 tej dyrektywy (w skutek częściowego lub całkowitego zaprzestania działalności przez instalacje lub zmniejszenia ich mocy wytwórczej), które pierwotnie miały zostać dodane do puli aukcyjnej.

W przypadku wystąpienia niedoboru na rynku, uprawnienia z rezerwy mają zostać uwolnione – Decyzja MSR stanowi m.in., że jeżeli w danym roku łączna liczba uprawnień  znajdujących się w obiegu wynosi mniej niż 400 mln, uwalnia się z rezerwy 100 mln i dodaje się je do wolumenu uprawnień przeznaczonych do sprzedaży na aukcji.

Szczegółowo mechanizmy funkcjonowania rezerwy MSR zostały opisane w art. 1 ust. 5-8 Decyzji MSR.

Zgodnie z Decyzją MSR, uprawnienia znajdujące się w rezerwie stabilności rynkowej, które straciły ważność z uwagi na upływ okresu rozliczeniowego, zastępuje się uprawnieniami, które są ważne w bieżącym okresie.

Co kilka lat (w terminie trzech lat od rozpoczęcia funkcjonowania rezerwy, a następnie w odstępach pięcioletnich), zgodnie z art. 3 Decyzji MSR, Komisja Europejska będzie przeprowadzała specjalny przegląd w wyniku którego może zawnioskować do Parlamentu i Rady o zmianę kluczowych elementów działania mechanizmu rezerwy, m.in. wartość procentową służącą określeniu liczby uprawnień umieszczanych w rezerwie, wysokość progu łącznej liczby uprawnień znajdujących się w obiegu czy liczbę uprawnień uwalnianych z rezerwy.

Jeżeli podczas pierwszego przeglądu dokonanego przez Komisje nie zostanie postanowione inaczej, o to począwszy od 2023 roku uprawnienia znajdujące się w rezerwie MSR i przekraczające całkowitą liczbę uprawnień sprzedanych na aukcji w ciągu poprzedniego roku stracą ważność.

Między innymi wskutek działania rezerwy MSR cena uprawnień do emisji obecnie jest znacząco wyższa, niż w ostatnich latach. Przykładowo, średnia cena uprawnień EUA na rynku spot giełdy ICE i EEX (ceny zamknięcia) wzrosła w okresie zaledwie 2 lat, tj. od 25 kwietnia 2017 do 25 kwietnia 2019 r., z poziomu 4,49 EUR do 27,21 EUR, co oznacza ponad 6-krotny wzrost jej wartości.

Aktualne informacje dotyczące cen uprawnień do emisji gazów cieplarnianych oraz systemu EU ETS można znaleźć w Raportach z rynku CO2 dostępnych na stronie Krajowego Ośrodka Bilansowania i Zarządzania Emisjami[3].

Opracowano dnia 30.07.2019 r.

[1] https://klimada2.ios.gov.pl/akt-prawny/dyrektywa-2003-87-we-parlamentu-europejskiego-i-rady-z-dnia-13 pazdziernika-2003-r-ustanawiajaca-system-handlu-przydzialami-emisji-gazow-cieplarnianych-we-wspolnocie-oraz-zmieniajaca-dyrektywe-rady-9/

[2] Więcej informacji o systemie EU ETS tutaj – https://klimada2.ios.gov.pl/akt-prawny/dyrektywa-2003-87-we-parlamentu-europejskiego-i-rady-z-dnia-13 pazdziernika-2003-r-ustanawiajaca-system-handlu-przydzialami-emisji-gazow-cieplarnianych-we-wspolnocie-oraz-zmieniajaca-dyrektywe-rady-9/.

[3] http://www.kobize.pl/

system handlu uprawnieniami do emisji gazów cieplarnianych