Budowa i rozwój Centralnej Bazy Emisyjnej – element modelowania na potrzeby oceny jakości powietrza
Geneza
Powietrze jest jednym z elementów środowiska naturalnego, którego ochrona należy aktualnie do priorytetowych kierunków polityki państwa (programy ochrony powietrza). Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. – Prawo Ochrony Środowiska (Dz. U. z 2008 r. Nr 25, poz. 150, z późn. zm.) wprowadziła system oceny i zarządzania jakością powietrza.
Główny Inspektor Ochrony Środowiska wykonuje systematyczne oceny jakości powietrza w strefach, na podstawie których dokonywana jest ich klasyfikacja:
- Klasa C – kiedy poziom choćby jednej substancji przekracza poziom dopuszczalny powiększony o margines tolerancji lub poziom docelowy,
- Klasa B – kiedy poziom choćby jednej substancji mieści się pomiędzy poziomem dopuszczalnym, a poziomem dopuszczalnym powiększonym o margines tolerancji,
- Klasa A – kiedy poziom substancji nie przekracza poziomu dopuszczalnego lub poziomu docelowego.
Celem oceny jest wyodrębnienie stref, które wymagają podjęcia stosowanych działań naprawczych, zmierzających do poprawy jakości powietrza, tj. stref klasy C.
Oceny jakości powietrza, wykonywane przez Główny Inspektor Ochrony Środowiska opracowywane są na podstawie wyników pomiarów prowadzonych przez sieć Państwowego Monitoringu Środowiska oraz wyników modelowania matematycznego, które uzupełniają dane pomiarowe.
Z końcem 2017 r., nowelizacja Prawa Ochrony Środowiska, nałożyła obowiązek modelowania matematycznego, zarówno na potrzeby rocznych ocen jakości powietrza, ale także krótkoterminowych prognoz jakości powietrza, na Instytut Ochrony Środowiska – Państwowy Instytut Badawczy (poczynając od 1 stycznia 2018 r.).
Aby wyniki modelowania były dokładne i wiarygodne, niezbędna jest dobra znajomość tzw. danych wejściowych – przede wszystkim danych o emisji zanieczyszczeń. Za dostarczenie tych danych odpowiedzialny jest Krajowy Ośrodek Bilansowania i Zarządzania Emisjami (KOBiZE) funkcjonujący w strukturze IOŚ-PIB. W celu realizacji tego zadania KOBiZE utworzył Centralną Bazę Emisyjną.
Centralna Baza Emisyjna
W Centralnej Bazie Emisyjnej gromadzone są informacje dotyczące źródeł emisji powierzchniowej, liniowej i punktowej. Na ich podstawie konstruuje się metodyki szacowania emisji z poszczególnych rodzajów działalności, pozyskuje niezbędne informacje z dostępnych źródeł oraz określa wskaźniki emisji. Dane te umożliwiają także opracowanie szczegółowego rozkład przestrzennego danych emisyjnych. Wyniki tych prac, jak również dane wejściowe znajdują się Centralnej Bazie Emisyjnej.
Zakres Centralnej Bazy Emisyjnej
Baza zostanie udostępniona Inspekcji Ochrony Środowiska. Aktualnie trwają prace nad modułem umożliwiającym użytkownikom wykonanie zestawień, statystyk oraz wizualizacji danych.
Ciągły rozwój
Rozwój Centralnej Bazy Emisyjnej a tym samym poprawa jakości danych emisyjnych na potrzeby modelowania jest procesem ciągłym. Rozwój technologii oraz zwiększająca się dostępność danych sprawia, że metodyki szacowania emisji są przez KOBiZE ciągle udoskonalone. Przykładem może być transport drogowy, w ramach którego przy określaniu i rozkładzie emisji dla roku 2018, skorzystano z danych z modeli ruchu oraz danych geo-statystycznych (rozkład przestrzennych dróg, gęstość zaludnienia, ilość pojazdów w gminie). Obecnie trwają zaawansowane prace nad poprawą szacowania i rozkładu emisji z tego sektora. W tym celu na początku 2019 r. zostały zakupione przez IOŚ-PIB dane z systemu Yanosik, czyli aplikacji nawigacyjnej, używanej przez kierowców do wzajemnego informowania na temat warunków drogowych, wypadków, czy kontroli. Aplikacja oparta jest na mobilnym Internecie i systemach nawigacji satelitarnej (GPS, GLONASS itp.). W 2017 r. Yanosik dysponował bazą około. 2,7 miliona unikalnych użytkowników (pobierz).
Rysunek 1. Pomiary z aplikacji Yanosik – liczba użytkowników na poszczególnych drogach w Warszawie – rysunek poglądowy
Pozyskane dane obejmują ilość użytkowników, ilość sygnałów GPS oraz prędkość średnią dla każdego odcinka drogi objętego pomiarami (praktycznie wszystkie drogi w Polsce). Wykorzystanie tak precyzyjnych danych do poprawy inwentaryzacji emisji z ruchu drogowego, pozwoli osiągnąć niespotykaną, jak do tej pory, dokładność szacowania emisji. Jest to innowacyjne podejście nie tylko w skali kraju, ale również w skali Europy – co potwierdzili niedawno (luty 2019) uczestnicy konferencji FAIRMODE, podczas której zaprezentowano tą metodę.