Strategia dachów zielonych miasta Hamburg

TYTUŁ PRAKTYKI

Dach zielony

PRZYKŁAD REALIZACJI

Strategia dachów zielonych miasta Hamburg

• 

• 

• 

• 

GŁÓWNE CELE

• poprawa jakości życia mieszkańców,
• zminimalizowanie skutków wywołanych deszczami nawalnymi,
• zatrzymanie wód opadowych na terenie zlewni,
• poprawa jakości otwartych zielonych terenów miejskich.

SEKTORY

• zdrowie publiczne,
• gospodarka wodna,
• różnorodność biologiczna.

GŁÓWNE ZAGROŻENIA KLIMATYCZNE

• wzrost temperatury powietrza,
• fale upałów,
• miejska wyspa ciepła,
• ekstremalne opady deszczu.

GŁÓWNE DZIAŁANIA

Hamburgu, ze względu na rosnącą liczbę mieszkańców, prowadzi polityką miejską zwiększania zabudowy mieszkaniowej przy zachowaniu zwartej struktury zabudowy miejskiej i zazieleniania miasta poprzez poprawę raczej jakości niż ilości miejskich otwartych przestrzeni zielonych. Ta koncepcja miejska jest realizowana z wykorzystaniem powierzchni dachów budynków.

Miasto Hamburg (jako pierwsza niemiecka metropolia) w 2014 r. ustanowił strategię dotyczącą tworzenia na dużą skalę dachów zielonych w mieście. Celem jest obsadzenie 100 hektarów zielonej powierzchni dachu z roślinami i kwiatami w obszarze miejskim do 2020 r. Przyjęto założenie, że nowe budownictwo mieszkaniowe zapewni 44 ha dachów zielonych, natomiast budownictwo komercyjne 66 ha, przy czym 20% z tych nowo powstających zielonych obszarów ma być dostępne dla mieszkańców lub pracowników obiektów komercyjnych jako tereny rekreacyjne (boiska, parki sportowe) lub ogrody społeczne użytkowane wspólnie przez lokalną społeczność. Promując zielone dachy, miasto ma na celu zachęcanie do tworzenia obszarów wypoczynkowych o dużej efektywności przestrzennej, poprawę zdolności zatrzymywania wody deszczowej w mieście, zwiększenie różnorodności biologicznej i ograniczenie ekstremalnych efektów temperaturowych (np. zmniejszenie miejskiej wyspy ciepła).

Zgodnie z przyjętymi zasadami inwestor budujący dach zielony lub właściciel budynku może uzyskać dotację do 60% kosztów inwestycji. Ponieważ zielone dachy retencjonują w znacznym stopniu wody opadowe, dodatkowo właściciel budynku, na którym znajduje się taki dach może zaoszczędzić 50% opłat za wody opadowe, a gdy nie jest podłączony do systemu kanalizacji to wnosi opłaty za wody opadowe.
System zachęt finansowych wyróżnia kwestie powierzchni i grubości warstwy zielonych dachów, m.in. do otrzymania dotacji wymagane jest spełnienie takich warunków:

• minimalna powierzchnia wegetacyjna to 20 m2,
• maksymalne nachylenie dachu 30°,
• minimalna grubość gruntu 8 cm na nowych i istniejących budynkach komercyjnych i garażowych lub istniejących budynkach mieszkalnych i biurowych,
• minimalna grubość gruntu 12 cm na wszystkich nowych budynkach mieszkalnych i biurowych.

Szczegółowe warunki zostały określone w specjalnie przygotowanych wytycznych.

W ramach strategii są prowadzona bardzo szeroko zakrojone działania promocyjno-edukacyjne ukierunkowane na dialog społeczny. W kampanii miejskiej „On Your Roofs, Get Set, Green” wykorzystuje się plakaty, ulotki, artykuły prasowe i promocję internetową do uświadomienia korzyści wynikających ze stosowania dachów zielonych. Konieczny jest dialog z lokalnymi politykami, władzami, architektami, inżynierami i ekonomistami.

Naukowcy z Uniwersytetu HafenCity dzielą się wiedzą z zakresu międzynarodowych badań dotyczących dachów zielonych oraz własnymi rekomendacjami, które są wykorzystywane do budowy dachów zielonych w Hamburgu oraz zbierają dane dotyczące efektywności retencjonowania wód opadowych dachów zielonych, w szczególności w przypadku opadach nawałnicowych. Ambicją miasta Hamburg oraz Uniwersytet HafenCity jest stworzenie standardów dotyczących dachów zielonych, które pozostałe miasta mogłyby wykorzystać podczas swoich działań związanych z adaptacją do zmian klimatu.

Jednocześnie prowadzone są prace nad wdrożeniem przepisów prawnych dotyczących realizacji dachów zielonych, a także włączenie przepisów dotyczących dachów zielonych do krajowych regulacji prawnych związanych z budownictwem, zagospodarowaniem wody i planowaniem przestrzennym i terenów zielonych. Miasto Hamburg dokonuje również regularnych przeglądów swojego ustawodawstwa dotyczącego zielonych dachów, w szczególności w odniesieniu do norm jakości dachów. W kolejnej aktualizacji przepisów obowiązujących w Hamburgu przewiduje się zwiększenie standardowej grubości zielonego dachu do 12-15 cm.

EFEKTY

Powierzchni zielonych dachów w Hamburgu zwiększyła się z 80 ha w 2014 r. (przed wdrożeniem strategii) do 124 ha w 2016 r.

PROCES WDRAŻANIA

Strategia dachów zielonych jest wspierana przez Hamburskie Ministerstwo Środowiska i Energii we współpracy z Uniwersytetem HafenCity. Ministerstwo w latach 2015-2019 zapewniło ok 3 mln EUR na wsparcie finansowe tworzenia dachów zielonych.

Działania związane z wdrażaniem strategii prowadzi zespół składający się architektów krajobrazu (2 osoby) i przedstawicielami różnych wydziałów miasta (kancelarii prawnej, ochrony przyrody, gospodarki wodnej, planowania miejskiego, budownictwa mieszkaniowego, zarządzania nieruchomościami).

Regularnie prowadzone są szkolenia wspólnie z Izbą Architektów i Inżynierów oraz Związkiem Niemieckich Architektów Krajobrazu na temat zazieleniania dachów. Poza tym wygłaszamy wiele wykładów w ramach różnorodnych wydarzeń, targów, konferencji, kół zrównoważonego rozwoju, Izb Rzemieślniczych, Izb Handlowych.

W ramach miasta powołano grupę interesariuszy, w skład której weszły przedsiębiorstwa budownictwa mieszkaniowego, budowniczowie, architekci krajobrazu i urbaniści. Równolegle do dialogu z innymi miastami w zakresie dobrych praktyk grupa ta była zaangażowana w definiowanie programu motywacyjnego.

Za całą komunikację związaną z polityką dachów zielonych jest odpowiedzialny specjalnie oddelegowany pracownik w Hamburskim Ministerstwie Środowiska i Energii. Dialog jest konieczny z wieloma grupami społecznymi – lokalnymi politykami, autorytetami, architektami, inżynierami i ekonomistami.

NAPOTKANE PROBLEMY I ZDOBYTE DOŚWIADCZENIA

Zielone dachy stanowią korzystne finansowo i wielofunkcyjne rozwiązanie, które poza zmniejszeniem zagrożeń klimatycznych, znacznie poprawiają jakość terenów zielonych w mieście. W znaczącym stopniu retencjonują wody opadowe – od 40 do 90%, co z kolei odciąża system kanalizacyjny miasta. W Hamburgu inwestycje w tworzenie zielonych dachów minimalizuje koszty modernizacji obecnego systemu kanalizacyjnego.

W trakcie realizacji strategii dotyczącej zielonych dachów zielonych należało pokonać kilka problemów. Na przykład zastanawiano się, czy zielone dachy rzeczywiście zapewniają wymaganą zdolność zatrzymywania wody, zwłaszcza w przypadku silnego opadu. To wynikało z posiadania informacji na ten temat jedynie z eksperymentów na małą skalę, co budziło obawy, czy duże dachy zapewnią odpowiednią retencję wód opadowych. Z tego względu prowadzone są badania dotyczące efektywności różnych rozwiązań. Ponadto, inicjując strategię dotyczącą dachów zielonych, zakwestionowano to, czy Hamburg posiada wystarczającą ilość dachów płaskich, aby odnieść sukces w realizacji tej strategii. Badania z wykorzystaniem rozwiązań GIS, wykazały, że ponad 40% dachów w mieście jest płaskich i nadaje się do zazieleniania.

Innym szczególnym wyzwaniem w zakresie komunikacji korzyści z dachów zielonych było pojawienie się zwierząt na takich dachach. Na jednym z płaskich dachów przemysłowych zagnieździła się kolonia mewy morskiej licząca ponad 5000 osobników, co zniechęciło inne firmy do instalowania dachów zielonych. Podobnie, zielone dachy przyciągają owady, co może spowodować, że ludzie nie zdecydują się na takie rozwiązanie. Komunikacja z mieszkańcami i badania naukowe w Hamburgu okazały się kluczowym elementem powodzenia strategii dotyczącej dachów zielonych.

DANE FINANSOWE

Porównując różne rodzaje zielonych dachów, szacunkowe koszty instalacji, konserwacji i wymiany w okresie 40 lat wynoszą łącznie 20 500 EUR za 300 m2 powierzchni zarówno w przypadku dachów szarych, jak i zielonych. Koszt wyłącznie początkowej instalacji zielonego dachu wynosi 9 500 EUR w porównaniu z 3 000 EUR za dach szary o powierzchni 300 m2. Zielone dachy mają nieco wyższe koszty utrzymania. Obniżone o 50% opłaty za wodę deszczową i dłuższa żywotność pokrycia dachowego, wyjaśnia te same koszty całkowite w okresie 40 lat.

Hamburskie Ministerstwo Środowiska i Energii przeznacza ok. 500 tys. EUR ze środków własnych na realizację ogólnej strategii dotyczącej zielonych dachów, w tym działania w obszarze promocji, dialogu i komunikacja, wsparcie naukowego oraz kreowania polityki i przepisów w tym zakresie. Ponadto niemieckie Ministerstwo Środowiska udziela 300 tys. EUR w formie dotacji federalnych na opłacenie pełnoetatowego urzędnika ds. komunikacji i pracownika naukowego HafenCity na część etatu przez 2-3 lata.

Program zachęt w ramach strategii dotyczącej dachów zielonych dysponuje kwotą 3 mln EUR do końca 2019 r. Środki są dostępne na dobrowolne instalacje zielony dachów przed 2020 r. Po tej dacie planuj się, że zielone dachy będą obowiązkowym działaniem na mocy prawa. Obecnie właściciele budynków mogą otrzymywać dotacje na pokrycie do 30-60% kosztów budowy w celu zazielenienia dachów.

UZASADNIENIE DLACZEGO PROJEKT JEST PRZYKŁADEM DOBREJ PRAKTYKI

Strategia dotycząca dachów zielonych stanowi uzupełnienie polityki miasta na rzecz zrównoważonego zarządzania wodą deszczową. Zielone dachy w Hamburgu mogą przyczynić się do odciążenia infrastruktury drenażowej poprzez zmniejszenie całkowitego odpływu wody deszczowej i spowolnienie tempa pozostałego odpływu.

Zielony dach izolując przed wpływem warunków atmosferycznych może stworzyć bardziej przyjemny klimat w budynku, co daje oszczędności energii wahające się od 2-44% w zależności od środków izolacji dachu oddzielonych od dachu zielonego. Rośliny i podłoże na dachach zielonych zatrzymują dużą ilość wody deszczowej, co skutkuje dodatkowymi oszczędnościami w wysokości 50% na opłatach za wodę deszczową dla właściciela w Hamburgu.

Pokrycia dachowe wykonywane w technologii zielonego dachu należą z uwagi na swoją wielowarstwowość do najbardziej skomplikowanych w projektowaniu i wykonywaniu. W porównaniu do innych technologii dach zielony dzięki lepszej izolacji e do dwóch razy dłużej niż konwencjonalny dach płaski. Szacowany okres eksploatacji zielonego dachu w Europie wynosi od 30 do 50 lat.

Zielone dachy oczyszczają powietrze, pochłaniając kurz i szkodliwe substancje. Ponadto, zielone dachy oferują przestrzeń rekreacyjną w gęsto zaludnionym centrum miasta, otwierając nowe przestrzenie.

Te nowe tereny zielone w samym centrum miasta są szczególnie atrakcyjne dla mieszkańców i pracowników. To miejsca zrelaksować, uprawiać sport lub sadzić warzywa i kwiaty.