Protokół z Kioto do Ramowej Konwencji Narodów Zjednoczonych w sprawie zmian klimatu, sporządzony w Kioto dnia 11 grudnia 1997 r.

Protokół z Kioto do Ramowej Konwencji Narodów Zjednoczonych w sprawie zmian klimatu, sporządzony w Kioto dnia 11 grudnia 1997 r.

Protokół z Kioto do Ramowej Konwencji Narodów Zjednoczonych w sprawie zmian klimatu uzupełnia Ramową konwencję Narodów Zjednoczonych w sprawie zmian klimatu z  1992 r.^[1] Traktat ten został przyjęty po długich negocjacjach podczas 3. Sesji Konferencji Stron Konwencji (COP3) w  Kioto dnia 11 grudnia 1997 r., a wszedł w życie dopiero 16 lutego 2005 r., po uzyskaniu wymaganej liczby ratyfikacji^[2]. Stronami Protokołu są obecnie 192 państwa^[3].^[4]

Na mocy art. 3 Protokołu, państwa wymienione w Załączniku B do Protokołu – państwa rozwinięte (m.in. Australia, Niemcy, Francja, Wielka Brytania, Holandia, Norwegia, Szwecja) oraz państwa będące w procesie transformacji do gospodarki rynkowe (m.in. Polska, Czechy, Węgry, Bułgaria, Litwa, Rumunia, Ukraina, Rosja) zobowiązały się ograniczyć indywidualnie lub wspólnie w latach 2008-2012 ^r.[5] antropogeniczne emisje gazów cieplarnianych wymienionych w załączniku A do Protokołu^[6], wyrażonych w ekwiwalencie dwutlenku węgla o przynajmniej 5% w stosunku do roku 1990^[7]. Państwa-strony wymienione w załączniku I do Konwencji, które znajdowały się w procesie przechodzenia do gospodarki rynkowej, mogły przyjąć jako rok bazowy datę inną niż rok 1990 (art. 3 ust. 5 Protokołu). Polska zobowiązała się do ograniczenia emisji o 6% w stosunku do roku 1988 r. w latach 2008-2012.

Zgodnie z przepisami Protokołu, państwa-strony wymienione w załączniku I do Konwencji mogły zawrzeć porozumienie o wspólnym wypełnianiu swoich zobowiązań redukcyjnych. Zobowiązania te uważano za wypełnione, pod warunkiem że ich wspólnie zagregowane emisje gazów wymienionych w załączniku A do Protokołu nie przekraczają sumy wielkości przyznanych im indywidualnie. Protokół stanowi, że w przypadku gdy strony wspólnego porozumienia nie osiągną całkowitego wspólnego poziomu redukcji emisji, każda ze stron jest odpowiedzialna za własny poziom emisji określony w tym porozumieniu (art. 4 Protokołu). Na mocy Protokołu z Kioto, 15 państw członkowskich Wspólnoty Europejskiej (15 państw „starej” UE^[8]) indywidualnie zobowiązało się w latach 2008–2012 do redukcji emisji gazów cieplarnianych o 8% w stosunku do poziomu z roku 1990 r. Ponadto na mocy przedmiotowego Protokołu, również Wspólnota Europejska (wraz z wejściem w życie Traktatu z Lizbony –  UE^[9])^[10] zobowiązała się do redukcji emisji gazów cieplarnianych o 8% w latach 2008–2012 w stosunku do poziomu z roku 1990 r. Odpowiedzialność poszczególnych krajów UE-15 za łączną redukcję emisji gazów cieplarnianych  zróżnicowano w specjalnej umowie z 1998 r. zawartej przez państwa „starej” UE – EU Burden Sharing Agreement – BSE^[11],, co umożliwił ww. art. 4 Protokołu z Kioto.

W celu ułatwienia wywiązania się przez państwa ze zobowiązań redukcyjnych wynikających z Protokołu, Protokół ustanowił następujące mechanizmy:

1. handel emisjami(Emission Trading – ET; art. 17 Protokołu) pomiędzy krajami z załącznika B do Protokołu. Kraje te mogą je nabywać w przypadku niedoboru albo odsprzedawać, nadwyżkę jednostek emisji na rynku międzynarodowym.
2. mechanizm czystego rozwoju(Clean Development Mechanism – CDM; art. 12 Protokołu). Mechanizm ten opiera się na inwestycjach w ramach zrównoważonego rozwoju realizowanych przez państwa  wymienione w Załączniku I do Konwencji na terytorium państw niewymienionych w tym Załączniku (państw rozwijających się), które mają na celu redukcję emisji gazów cieplarnianych . W zamian za to państwa  wymienione w Załączniku I do Konwencji mogą otrzymać tzw. jednostki poświadczonej redukcji (Certified Emission Reduction – CER), które mogą być przez nie wykorzystane w celu wywiązania się z części swoich zobowiązań.
3. mechanizm wspólnych wdrożeń(Joint Implementation – JI; Art. 6 Protokołu). Idea funkcjonowania tego mechanizmu podobna jest do mechanizmu czystego rozwoju, jednakże dotyczy inwestycji realizowanych przez  państwa  wymienione w Załączniku I do Konwencji (państwa-gospodarze) na terytorium innych państw wymienionych w tym Załączniku. Dzięki takim przedsięwzięciom, państwa inwestujące mogą otrzymać tzw. jednostki redukcji emisji (Emission Reduction Unit – ERU), które są przekazywane z państwa-gospodarza do państwa inwestującego. ERU również mogą być wykorzystywane przez państwa wymienione w Załączniku I do wypełnienia ich zobowiązań wynikających z Protokołu z Kioto. .

Zarówno mechanizm czystego rozwoju jak i mechanizm wspólnych wdrożeń miały na celu umożliwienie państwom wymienionym w Załączniku I osiągnięcie celów wynikających z Protokołu z Kioto w sposób efektywny ekonomicznie: w wyniku realizacji inwestycji w innym państwie, państwa inwestujące ponoszą mniejsze koszty redukcji emisji. Z kolei państwa-gospodarze zyskują m.in. przyjazne środowisku technologie.

Powyższe mechanizmy elastyczności były wykorzystywane do wypełniania zobowiązań w ramach pierwszego okresu rozliczeniowego, który zakończył się w 2012 r. Poprawka dauhańska do Protokołu z Kioto z 2012 r. wprowadza drugi okres rozliczeniowy (2013-2020), jednak na obecną chwilę (lipiec 2019 r.) nie weszła ona w ^życie[12].

Opracowano dnia 30.07.2019 r.

[1] https://klimada2.ios.gov.pl/akt-prawny/ramowa-konwencja-narodow-zjednoczonych-w-sprawie-zmian-klimatu-sporzadzona-w-nowym-jorku-dnia-9-maja-1992-r/

[2] Art. 25 ust. 1 Protokołu: „Niniejszy protokół wchodzi w życie dziewięćdziesiątego dnia od daty, w której nie mniej niż 55 Stron Konwencji, obejmujących Strony wymienione w załączniku I, których emisje wynoszą co najmniej 55 % całkowitych emisji dwutlenku węgla w 1990 r. Stron wymienionych w załączniku I, złoży dokumenty ratyfikacji, zatwierdzenia, przyjęcia lub przystąpienia.”

[3] Kanada odstąpiła od Protokołu z Kioto ze skutkiem na dzień 15 grudnia 2012 r. Natomiast USA mimo podpisania Protokołu, nie ratyfikowały go.

[4] https://treaties.un.org/Pages/ViewDetails.aspx?src=TREATY&mtdsg_no=XXVII-7-a&chapter=27&clang=_en#1

[5] Tzw. pierwszy okres rozliczeniowy.

[6] Są to następujące gazy cieplarniane: dwutlenek węgla (CO₂), metan (CH₄), podtlenek azotu (N₂O), fluorowęglowodory (HFC), perfluorowęglowodory (PFC), sześciofluorek siarki (SF₆).

[7] W tym okresie Polska zredukowała emisje o 32%.

[8] UE-15.

[9] Traktat z Lizbony zmieniający Traktat o Unii Europejskiej i Traktat ustanawiający Wspólnotę Europejską (Dz.U. C 306 z 17.12.2007), wszedł w życie w dniu 1 grudnia 2009 r.

[10] Wspólnota Europejska ratyfikowała protokół z Kioto 31 maja 2002 r.

[11] Tzw. burden sharing.

[12] Szerzej o Poprawce dauhańskiej zob. https://klimada2.ios.gov.pl/akt-prawny/poprawka-dauhanska-do-protokolu-z-kioto-do-ramowej-konwencji-narodow-zjednoczonych-w-sprawie-zmian-klimatu-sporzadzonego-w-kioto-dnia-11-grudnia-1997-r-sporzadzona-w-ad-dausze-dnia-8-grudnia-2012-r/.

zagadnienia ogólne