Jak wykonamy analizę ryzyka związanego ze zmianami klimatu

Jednym z zadań projektu Klimada 2.0 jest przeprowadzenie analizy ryzyka związanego ze zmianami klimatu dla gospodarki, społeczeństwa i środowiska. Wynikiem analizy są mapy ryzyka dla sektorów i czynników klimatycznych wpływających na te sektory. Analizy dotyczą między innymi sektorów: zdrowia publicznego, rolnictwa, leśnictwa, gospodarki wodnej, energetyki, transportu, turystyki, a także różnorodności biologicznej.

Metoda analizy ryzyka wykorzystywana w Klimada 2.0 bazuje na systemie pojęciowym opisanym w V Raporcie IPCC[1]. Ryzyko rozumiane jest jako wypadkowa trzech elementów:

• Zagrożenia – odnosi się do zjawisk klimatycznych, które mogą negatywnie wpływać na sektor (lub jego element) i charakteryzowane jest poprzez wskaźniki opracowane w scenariuszach klimatycznych.
• Podatności – odnosi się do zdolności reagowania sektora (lub jego elementu) na zagrożenie. Jest opisywana poprzez wskaźniki odnoszące się do cech, które decydują o stopniu, w jakim sektor podlega wpływowi związanemu z zagrożeniem klimatycznym (wrażliwość), oraz do zasobów, które mogą być wykorzystane do złagodzenia tego wpływu (potencjał adaptacyjny).
• Ekspozycji – charakteryzowana jest poprzez wskaźniki dotyczące występowania w danej przestrzeni sektora (lub jego elementu), podlegającego zagrożeniu.

Wskaźnikom w analizie poszczególnych elementów – zagrożenia, podatności i ekspozycji – nadawana jest waga, w zależności od znaczenia danego wskaźnika w ocenie konkretnego przypadku np.: wskaźnik dotyczący nocy tropikalnych (liczba dni z temperaturą minimalną > 20°C w roku) ma wyższą wagę w ocenie zagrożenia upałami dla populacji niż wskaźnik opisujący dni gorące (liczba dni z temperaturą maksymalną > 25°C w roku), gdyż noce tropikalne są silniejszym zagrożeniem dla zdrowia ludzi. Wartość każdego wskaźnika oceniana jest w pięciostopniowej skali. Nadawanie wag wskaźnikom w każdym z trzech wymienionych elementów oraz rang ich wartościom pozwala na zastosowanie różnej liczby wskaźników (standaryzację), a jednocześnie daje możliwości uwzględniania wskaźników jakościowych. Na podstawie wskaźników obliczany jest indeks ryzyka dla dowolnej jednostki przestrzennej, w której opisany jest sektor (np.: jednostki administracyjnej lub przyrodniczej).

Metoda analizy ryzyka wykorzystywana w Klimada 2.0 została wykorzystana w projekcie „Wczujmy się w klimat!”. Dla wybranych miast – partnerów w projekcie – opracowane zostały mapy ryzyka dla sektorów najbardziej wrażliwych na zmiany klimatu. W skali miasta przestrzenną jednostką analizy były obszary, wydzielone na podstawie cech opisujących wrażliwość danego terenu, a odnoszących się do zagospodarowania przestrzennego i populacji[2]. Dla każdego z obszarów określony został poziom ryzyka odnoszący się do sektora i czynnika klimatycznego.

Przykładowe mapy obrazują przestrzenny rozkład:

• ryzyka związanego z upałami dla populacji miasta Białegostoku (rys. 1)
• ryzyka związanego z opadami dla gospodarki wodnej miasta Białegostoku (rys. 2).

Metoda analizy ryzyka była prezentowana podczas konferencji inicjującej projekt Klimada 2.0 (Pobierz zestaw prezentacji)

Mapy ryzyka są opracowywane na podstawie danych o klimacie (scenariuszy klimatycznych) oraz o sektorach. Obecnie prowadzone są prace nad studiami przypadku, które pozwolą na dobranie trafnych i rzetelnych wskaźników analizy ryzyka w poszczególnych sektorach. Ostateczny wybór sektorów dokonany zostanie w trybie spotkań roboczych z interesariuszami projektu. Mapy ryzyka będą zamieszczane sukcesywnie na stronie projektu do połowy 2020 roku. Wskaźniki analizy ryzyka i mapy zostaną wykorzystane w ocenach ekonomicznych oraz do planowania działań adaptacyjnych.

Opr. Małgorzata Hajto i Krzysztof Skotak (IOŚ-PIB)

[1] IPCC, 2014b. In: Field, C.B., Barros, V.R., Dokken, D.J., Mach, K.J., Mastrandrea, M.D., Bilir, T.E., Chatterjee, M., Ebi, K.L., Estrada, Y.O., Genova, R.C., Girma, B., Kissel, E.S., Levy, A.N., MacCracken, S., Mastrandrea, P.R., White, L.L. (Eds.), Climate Change 2014: Impacts, Adaptation, and Vulnerability. Part A: Global and Sectoral Aspects. Contribution of Working Group II to the Fifth Assessment Report of the Intergovernmental Panel on Climate Change. Cambridge University Press, Cambridge, United Kingdom and New York, NY, USA, 1132 pp.

[2] Cichocki Z, Hajto M, Romańczak A, Sadowski M. 2016. Wrażliwość miasta Kalisza na zmiany klimatu – studium przypadku. Inżynieria Ekologiczna 49:8-24