Omówienie wyroku Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej z dnia 21 grudnia 2016 r. w sprawie Swiss International Air Lines przeciwko Secretary of State for Energy and Climate Change i Environment Agency, C-272/15

Omówienie wyroku Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej z dnia 21 grudnia 2016 r. w sprawie Swiss International Air Lines przeciwko Secretary of State for Energy and Climate Change i Environment Agency, C-272/15

Lotnictwo w systemie handlu uprawnieniami do emisji, emisja CO2 spoza UE, prawo UE w dziedzinie zmian klimatu a zasada równego traktowania

Wyrok Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej z dnia 21 grudnia 2016 r. w sprawie Swiss International Air Lines przeciwko Secretary of State for Energy and Climate Change i Environment Agency, C-272/15

Wprowadzenie

System handlu uprawnieniami do emisji gazów cieplarnianych w Unii Europejskiej (dalej: EU ETS), funkcjonujący od roku 2005, będący kluczowym elementem polityki UE na rzecz walki ze zmianami klimatu, wprowadzony dyrektywą 2003/87/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 13 października 2003 r. ustanawiającą system handlu przydziałami emisji gazów cieplarnianych we Wspólnocie oraz zmieniającą dyrektywę Rady 96/61/WE (dalej: dyrektywa 2003/87)^[1], od 1 stycznia 2012 r.^[2] ma zastosowanie do emisji dwutlenku węgla z lotów statków powietrznych kończących się lub rozpoczynających się w państwach należących do Europejskiego Obszaru Gospodarczego (EOG)^[3].

Decyzją nr 377/2013/UE Parlamentu Europejskiego i Rady nr 377/2013/UE z dnia 24 kwietnia 2013 r. wprowadzającą tymczasowe odstępstwo od dyrektywy 2003/87/WE ustanawiającej system handlu przydziałami emisji gazów cieplarnianych we Wspólnocie (dalej: decyzja nr 377/2013/UE)^[4], stosowanie EU ETS zostało tymczasowo zawieszone^[5] w odniesieniu do lat kalendarzowych 2010, 2011 i 2012 w zakresie dotyczącym emisji z lotów pomiędzy państwami należącymi do EOG a większością państw trzecich. Z tego moratorium wyłączono jednak loty pomiędzy państwami należącymi do EOG i niektórymi obszarami oraz państwami trzecimi ściśle powiązanymi lub stowarzyszonymi z UE – m.in. ze Szwajcarią.

Nowy, międzynarodowy wymiar systemu handlu uprawnieniami do emisji w sektorze lotniczym wzbudził wątpliwości, kontrowersje i zastrzeżenia wśród niektórych operatorów lotniczych oferujących loty pomiędzy państwami należącymi do EOG a państwami trzecimi skutkujące postępowaniami sądowymi i wnoszeniem przez sądy krajowe pytań prejudycjalnych do Trybunału dotyczących ww. aktów prawa UE. Jednego z takich pytań prejudycjalnych dotyczy właśnie niniejsze opracowanie^[6].

Okoliczności sprawy, wyrok i wnioski

W dniu 21 grudnia 2016 r. Trybunał wydał wyrok w sprawie C‑272/15 mającej za przedmiot wniosek o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym, złożony przez sąd apelacyjny Zjednoczonego Królestwa, (dalej: sąd odsyłający)^[7]. Wniosek ten został złożony w ramach sporu między operatorem statków powietrznych – Swiss International Air Lines AG z siedzibą w Szwajcarii (dalej: Swiss International) a Secretary of State for Energy and Climate Change^[8] i Environment Agency^[9] w przedmiocie ważności decyzji Parlamentu Europejskiego i Rady nr 377/2013/UE w świetle ogólnej zasady równego traktowania^[10].  W krajowym postępowaniu sądowym spółka Swiss International wniosła także o anulowanie zwrotu uprawnień rozliczonych w odniesieniu do lotów przeprowadzonych w roku 2012 pomiędzy państwami członkowskimi EOG a Szwajcarią. Posiłkowo wniosła o rekompensatę finansową w wysokości odpowiadającej zwróconym uprawnieniom nabytym odpłatnie lub o inną właściwą formę odszkodowania.

Mówiąc ogólnie, wnioskiem o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym, sąd odsyłający zasadniczo zapytał Trybunał o ważność decyzji nr 377/2013/UE w zakresie, w jakim wprowadza ona odmienne traktowanie lotów kończących się lub rozpoczynających się w Szwajcarii, z jednej strony i lotów kończących się lub rozpoczynających się w innych państwach trzecich, z drugiej strony^[11].

Uszczegóławiając poprzez pierwsze pytanie prejudycjalne, sąd odsyłający zwrócił się do Trybunału o zbadanie ważności decyzji nr 377/2013 w świetle zasady równego traktowania w zakresie, w jakim tymczasowe odstępstwo, które jej art. 1^[12] przewiduje od wymogów wynikających z art. 12 ust. 2a i art. 16 dyrektywy 2003/87 w odniesieniu do zwrotu uprawnień do emisji gazów cieplarnianych z tytułu lotów przeprowadzonych w roku 2012 między państwami członkowskimi Unii i większością państw trzecich, nie stosuje się do lotów kończących się i rozpoczynających na lotniskach znajdujących się w Szwajcarii.

Jak zauważył Trybunał, z uwagi na fakt, że do Trybunału zwrócono się z pytaniem o ważność decyzji nr 377/2013 w świetle zasady równego traktowania, powstało pytanie, czy odmienne traktowanie państw trzecich podlega tej zasadzie^[13]. Trybunał stwierdził, że prawo UE nie ustanawia wyraźnego obowiązku UE polegającego na zastrzeżeniu równego traktowania wszystkim państwom trzecim^[14]. Zgodnie z utrwalonym orzecznictwem w traktacie FUE nie istnieje ogólna zasada, która by zobowiązywała UE w jej stosunkach zewnętrznych do równego traktowania we wszystkich przypadkach różnych państw trzecich, a podmioty gospodarcze nie mogą w każdym razie powoływać się na istnienie takiej zasady (zob. w szczególności wyroki: z dnia 22 stycznia 1976 r., Balkan-Import-Export, 55/75, EU:C:1976:8, pkt 14; z dnia 28 października 1982 r., Faust/Komisja, 52/81, EU:C:1982:369, pkt 25; z dnia 10 marca 1998 r., Niemcy/Rada, C‑122/95, EU:C:1998:94, pkt 56; a także z dnia 10 marca 1998 r., T. Port, C‑364/95 i C‑365/95, EU:C:1998:95, pkt 76)^[15].

W dalszej kolejności Trybunał wskazał, że wbrew temu, co utrzymuje Swiss International, ww. orzecznictwa nie można rozumieć w ten sposób, że wymaga ono co do zasady, by w stosunkach Unii z państwami trzecimi przestrzegano zasady równego traktowania^[16]. Wręcz przeciwnie, przywołane orzecznictwo zwalnia instytucje i organy Unii ze stosowania zasady równego traktowania w odniesieniu do państw trzecich, aby mogły zachować zdolność działania politycznego na płaszczyźnie międzynarodowej. W dotychczasowym orzecznictwie Trybunał stwierdził w sposób ogólny, że odmienne traktowanie państw trzecich nie jest sprzeczne z prawem Unii i podkreślił brak jakiegokolwiek obowiązku traktowania państw trzecich w równy sposób (zob. wyroki: z dnia 28 października 1982 r., Faust/Komisja, 52/81, EU:C:1982:369, pkt 25, 27; z dnia 10 marca 1998 r., Niemcy/Rada, C‑122/95, EU:C:1998:94, pkt 56; a także z dnia 10 marca 1998 r., T. Port, C‑364/95 i C‑365/95, EU:C:1998:95, pkt 76).

W związku z powyższym, Trybunał  odpowiedział na pytanie prejudycjalne następująco: „badanie decyzji nr 377/2013 w świetle zasady równego traktowania nie wykazało niczego, co mogłoby naruszać jej ważność w zakresie, w jakim tymczasowego odstępstwa, które art. 1 tej decyzji przewiduje od wymogów wynikających z art. 12 ust. 2a i art. 16 dyrektywy 2003/87 w odniesieniu do zwrotu uprawnień do emisji gazów cieplarnianych na loty przeprowadzone w roku 2012 między państwami członkowskimi Unii a większością państw trzecich, nie stosuje się do lotów kończących się i rozpoczynających na lotniskach znajdujących się w Szwajcarii.”^[17]

Z omówionego wyroku wypływa jeden zasadniczy wniosek, a mianowicie, że odmienne traktowanie państw trzecich w ramach stosunków zewnętrznych Unii ustanowione w art. 1 decyzji nr 377/2013 w odniesieniu do emisji z lotów statków powietrznych nie podlega zasadzie równego traktowania, która obecnie zapisana jest w art. 21 ust.2 Karty Praw Podstawowych Unii Europejskiej.

^[1] Dz. Urz. UE L 275 z 25.10.2003, str. 32 z późn. zm.

^[2] Wraz z wejściem w życie dyrektywy 2008/101/WE z dnia 19 listopada 2008 r. zmieniającej dyrektywę 2003/87/WE w celu uwzględnienia działalności lotniczej w systemie handlu przydziałami emisji gazów cieplarnianych we Wspólnocie (Dz. Urz. UE L 8 z 13.1.2009, str. 3-21; dalej: dyrektywa 2008/101).

^[3] EOG obejmuje państwa UE i Europejskiego Stowarzyszenia Wolnego Handlu (EFTA), z wyjątkiem Szwajcarii (obejmuje państwa UE oraz Islandię, Liechtenstein i Norwegię).

^[4] Dz. Urz. UE L 113 z 25.4.2013, str. 1–4 z późn. zm.

^[5] Tzw. moratorium.

^[6] Zob. również omówienie wyroku Trybunału z dnia 21 grudnia 2011 r. w sprawie Air Transport Association of America i inni przeciwko Secretary of State for Energy and Climate Change, C-366/10 – https://klimada2.ios.gov.pl/orzecznictwo/cred-auto-draft-33159c4fa5c3506bd9b2750c8c4dea6f-3.

^[7] Court of Appeal (England & Wales).

^[8] Minister energetyki i zmian klimatycznych, Zjednoczone Królestwo.

^[9] Agencja środowiska, Zjednoczone Królestwo

^[10]  Zasada równego traktowania obecnie zapisana jest w art. 20 i 21 Karty praw podstawowych Unii Europejskiej.

^[11] Pkt 18 wyroku.

^[12] Art. 1 decyzji nr 377/2013 stanowi: „W drodze odstępstwa od art. 16 dyrektywy 2003/87/WE państwa członkowskie nie podejmują działań przeciwko operatorom statków powietrznych w odniesieniu do wymogów określonych w art. 12 ust. 2a i art. 14 ust. 3 tej dyrektywy, dotyczących lat kalendarzowych 2010, 2011 i 2012 w odniesieniu do lotów kończących się i rozpoczynających się na takich lotniskach znajdujących się w państwach nienależących do Unii, które nie są członkami EFTA, terytoriami zależnymi i terytoriami państw EOG ani państwami, które podpisały z Unią traktat o przystąpieniu, jeżeli tym operatorom statków powietrznych nie wydano bezpłatnych uprawnień do emisji w odniesieniu do tej działalności za 2012 r. lub – w razie wydania operatorom takich uprawnień – jeżeli w terminie 30 dni od wejścia w życie niniejszej decyzji operatorzy ci zwrócili państwom członkowskim uprawnienia do emisji za 2012 r. w celu anulowania w liczbie odpowiadającej udziałowi zweryfikowanych tonokilometrów z takiej działalności w roku referencyjnym 2010.”

^[13] Pkt 20 wyroku.

^[14] Pkt 25 wyroku.

^[15] Pkt 26 wyroku.

^[16] Pkt 28 wyroku.

^[17] Pkt 37 wyroku.