Publikacje CSPK w czasopismach prawniczych i czasopiśmie dot. polityki klimatyczno-energetycznej
Centrum Studiów Prawno-Klimatycznych prowadzi badania dotyczące prawa zmian klimatu. Oprócz wydanych przez CSPK monografii poświęconych zmianom klimatu w świetle prawa oraz prawnych aspektów adaptacji do zmian klimatu (monografie dostępne pod adresem: https://klimada2.ios.gov.pl/publikacja-monografii-naukowych/), eksperci CSPK publikowali również w czasopismach naukowych i czasopiśmie branżowym dot. polityki klimatyczno-energetycznej. Poniżej zaprezentowano krótkie opisy publikowanych artykułów, wraz z miejscem publikacji lub adresem internetowym, pod którym są dostępne.
Wszystkie publikacje powstały w ramach projektu pt. „Baza Wiedzy o zmianach klimatu i adaptacji do ich skutków oraz kanałów jej upowszechniania w kontekście zwiększania odporności gospodarki, środowiska i społeczeństwa na zmiany klimatu oraz przeciwdziałania i minimalizowania skutków nadzwyczajnych zagrożeń” współfinansowanego ze środków pochodzących z Unii Europejskiej z Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko.
Zachęcamy do zapoznania się z treścią artykułów.
J. Bukowska, P. Świat, Cooperation Between Institutions of the European Union and Its Member States in the Creation of Climate Protection Policy
Obecnie założenia i podstawowe środki realizacji polityki klimatycznej realizowanej przez Polskę są w głównym zakresie wypracowywane w ramach Unii Europejskiej. Artykuł autorstwa J. Bukowskiej i P. Świata poświęcony jest współpracy instytucji Unii Europejskiej i jej państw członkowskich w kształtowaniu polityki klimatycznej Unii. Artykuł charakteryzuje obszar polityki klimatycznej jako kompleksu spraw objętych tzw. kompetencją dzieloną między Unią Europejską a jej państwami członkowskimi. Autorzy zwracają uwagę na rozwiązania instytucjonalne, które służą wypracowywaniu kompromisowych rozwiązań w tej dziedzinie. Biorąc pod uwagę duże zróżnicowanie krajowych polityk gospodarczych i energetycznych poszczególnych państw członkowskich, potrzebę prowadzenia przez nie polityki społecznej minimalizującej zjawisko wykluczenia, zapewnienia bezpieczeństwa energetycznego, techniki wypracowywania wspólnych rozwiązań godzących do pewnego stopnia rozbieżne interesy państw członkowskich są niezbędne, aby Unia mogła odpowiednio kształtować swoją politykę klimatyczną.
W artykule opisano kompetencje Unii Europejskiej w dziedzinie prowadzenia polityki klimatycznej oraz scharakteryzowano role najważniejszych instytucji unijnych w jej kształtowaniu, zwracając przy tym szczególną uwagę na ich kompetencje prawne oraz znaczenie polityczne. Artykuł zwraca szczególną uwagę na mechanizmy pozwalające państwom członkowskim wpływać na kształt unijnej polityki klimatycznej, zarówno z perspektywy udziału przedstawicieli państw członkowskich w instytucjach Unii Europejskiej, jak i dopuszczalnego oddziaływania instytucji państw członkowskich na instytucje Unii Europejskiej.
Artykuł został opublikowany w czasopiśmie Review of European and Comparative Law, Tom 38 Nr 3 (2019),
https://czasopisma.kul.pl/recl/article/view/4791/7635.
J. Bukowska, A. Sosnowska, „Wybór podstawy prawnej aktów prawnych UE z zakresu ochrony środowiska oddziałujących na strukturę energetyczną państwa członkowskiego”
Jedną z kluczowych spraw związanych z kształtowaniem polityki klimatycznej UE są procedury przyjmowania środków prawnych w UE. Procedura prawodawcza determinuje faktyczną możliwość wpływania państwa członkowskiego na kształt aktu. Tymczasem akty z zakresu polityki klimatycznej mają niezmiernie ważne znaczenie dla państw, ponieważ oddziałują na newralgiczne sfery funkcjonowania państwa, takie jak kształtowanie miksu energetycznego, który ma bezpośrednie przełożenie na bezpieczeństwo energetyczne.
Jak się okazuje wybór podstawy prawnej aktu w dziedzinie ochrony środowiska (do których zaliczają się akty z zakresu polityki klimatycznej) może okazać się problematyczny, jeśli weźmiemy pod uwagę interpretację przesłanek stosowania specjalnej procedury ustawodawczej, o której mowa w art. 192 ust. 2 TFUE. Procedura ta znajduje zastosowanie między innymi w odniesieniu do środków wpływających na wybór państwa członkowskiego między różnymi źródłami energii. W artykule Autorki dokonują przeglądu dotychczasowego orzecznictwa dotyczącego wyboru podstawy prawnej aktu w dziedzinie ochrony środowiska oraz interpretacji art. 192 ust. 2 TFUE w odniesieniu do przesłanek stosowania specjalnej procedury ustawodawczej. Następnie Autorki komentują wyrok Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej wydany w sprawie C-5/16 Polska przeciwko Parlamentowi i Radzie Trybunał Sprawiedliwości.
Artykuł został opublikowany w ogólnopolskim czasopiśmie prawniczym Zeszyty Prawnicze, jest dostępny na stronie: https://czasopisma.uksw.edu.pl/index.php/zp/article/view/7251
A. Bator i A. Borek, Adaptation to Climate Change under Climate Change Treaties
Artykuł porusza kwestie miejsca adaptacji w reżimie prawnym ustanowionym przez Ramową konwencję w sprawie zmian klimatu z 1992 r. (dalej: Ramowa konwencja) oraz Porozumienie paryskie do Ramowej konwencji z 2015 r. (dalej: Porozumienie paryskie). Celem artykułu jest pokazanie rozwoju międzynarodowych regulacji z zakresu ochrony klimatu dotyczących adaptacji oraz wykazanie rosnącego znaczenia adaptacji w debacie dotyczącej prognozowanych zmian klimatu.
Podobnie jak to ma miejsce w przypadku działań dotyczących redukcji emisji gazów cieplarnianych, prawo może stanowić istotne narzędzie wpierające adaptację. Poprzez tworzenie odpowiednich ram prawnych, prawodawca może kształtować postępowanie podległych mu podmiotów. Nie należy jednak zapominać, iż adaptacja do zmian klimatu, jako przedmiot zainteresowania prawodawcy na różnych szczeblach, stanowi zagadnienie bardziej złożone niż mitygacja. Autorki identyfikują liczne wyzwania, które wiążą się z podjęciem działań prawnych w tym obszarze. Następnie przybliżają najważniejsze aspekty adaptacji w międzynarodowym prawie ochrony klimatu, szczególną uwagę poświęcając Ramowej konwencji oraz najistotniejszym z punktu widzenia adaptacji decyzjom COP. W kolejnej części przechodzą do omówienia postanowień Porozumienia paryskiego dotyczących adaptacji. Autorki pokazują, jak postanowienia Porozumienia wpływają na dotychczasowe znaczenie adaptacji do zmian klimatu w reżimie prawa międzynarodowego.
Artykuł został opublikowany w czasopiśmie: International Community Law Review; jest dostępny pod adresem:
https://brill.com/view/journals/iclr/23/2-3/article-p158_4.xml
K. Mordasewicz, M. Kowalczyk, Legal Aspects of Adaptation Finance under the UNFCCC Regime with Special Reference to the Adaptation Fund
Przedmiotem artykułu są aspekty prawne finansowania adaptacji do zmian klimatu w ramach reżimu prawnego Ramowej konwencji Narodów Zjednoczonych w sprawie zmian klimatu, ze szczególnym uwzględnieniem jednego z funduszy klimatycznych – Funduszu Adaptacyjnego.
W związku z tym, że jest to fundusz ustanowiony w ramach Ramowej konwencji Narodów Zjednoczonych w sprawie zmian klimatu, a artykuł skupia się na możliwości jego wykorzystania w ramach Porozumienia paryskiego, na początku została krótko przedstawiona historia procesu negocjacyjnego. Następnie przedstawiono ewolucję obecności tematu adaptacji i finansowania adaptacji w ramach Konwencji, z uwzględnieniem najnowszego pakietu decyzji wykonawczych do Porozumienia paryskiego przyjętych podczas COP24 w Katowicach. W drugiej części artykułu omówiono aspekty prawne wykorzystania Funduszu Adaptacyjnego pod Porozumieniem paryskim, wyboru zarządu tego funduszu oraz problemy prawne związane ze źródłami jego finansowania. Ostateczne przejście Funduszu Adaptacyjnego pod Porozumienie paryskie uzależnione jest od uzyskania środków finansowych z mechanizmu finansowego, jaki ma powstać w ramach artykułu 6 ust. 4 Porozumienia.
Artykuł został opublikowany w czasopiśmie International Community Law Review, jest dostępny na stronie:
https://brill.com/view/journals/iclr/23/2-3/article-p168_5.xml.
P. Siwior, The Potential of Application of the ECHR in Climate Change Related Cases
Celem artykułu była analiza dotychczasowego orzecznictwa Europejskiego Trybunału Praw Człowieka (ETPC) w sprawach środowiskowych w celu odpowiedzi na pytanie czy Europejska Konwencja Praw Człowieka (EKPC) zapewnia ochronę w sprawach związanych ze zmianami klimatycznymi i ich negatywnymi skutkami. Z uwagi na fakt, iż Europejski Trybunał Praw Człowieka dotychczas nie rozpatrywał skargi dotyczącej stricte zmian klimatu, Autor dokonał analizy spraw środowiskowych zawisłych przed Trybunałem, w których podstawę rozstrzygnięć Trybunału stanowiły art. 2 (prawo do życia) oraz 8 (prawo do poszanowania życia prywatnego i rodzinnego) Europejskiej Konwencji Praw Człowieka.
Artykuł został opublikowany w prawniczym czasopiśmie anglojęzycznym International Community Law Review, jest dostępny pod adresem: https://brill.com/view/journals/iclr/23/2-3/article-p197_7.xml
J. Bukowska, P. Świat, A. Sosnowska, The Participation of the Council of the European Union and the European Commission in the Process of Concluding International Agreements on Climate Protection
W artykule Autorzy przedstawili proces wypracowywania wspólnego stanowiska Unii Europejskiej i państw członkowskich przy zawieraniu międzynarodowych umów dotyczących ochrony klimatu z uwzględnieniem specyfiki wynikającej z faktu, że umowy z szerokorozumianej dziedziny ochrona środowiska zawierają się w niewyłącznej kompetencji Unii. Proces wypracowywania wspólnego stanowiska powinien odzwierciedlać fakt, że umawiającymi się stronami są zarówno Unia, jak i jej państwa członkowskie.
Omówiony został podział zadań Rady Unii Europejskiej oraz Komisji Europejskiej, wynikający z art. 128 TFUE, ich faktyczne role i wzajemny wpływ w podejmowaniu decyzji o podjęciu rokowań, opracowywaniu wytycznych negocjacyjnych, w prowadzeniu negocjacji oraz zawieraniu porozumień międzynarodowych. Przedstawiono również rolę Komisji Europejskiej jako negocjatora oraz nieformalny sposób reprezentacji państw członkowskich w negocjacjach. W artykule zwrócono uwagę na złożoność procesu negocjacyjnego i prac przygotowawczych związanych z zawieraniem porozumień dotyczących ochrony klimatu, którego wiele aspektów wykracza poza materię regulacyjną art. 218 TFUE. Przedstawiono praktykę stosowania w negocjacjach tzw. „podwójnej reprezentacji” Komisji i Prezydencji Rady Unii Europejskiej, zmiany w praktyce stosowania „podwójnej reprezentacji”, które wynikały z doświadczeń COP-15, zwłaszcza wzrost udziału ekspertów krajowych w pracach grupy roboczej Komisji (WPIEI) i zasady współpracy WPIEI z Radą Unii Europejskiej. Wskazano również na rozwiązania, które są istotne przy tak złożonych negocjacjach, jakie mają miejsce w ramach UNFCC, tj. powołanie specjalnych grup eksperckich wspierających prace WPIEI oraz dopuszczenie możliwości reprezentowania, na odpowiednim etapie, stanowiska Unii zarówno przez przedstawicieli Komisji, jak i ekspertów krajowych.
Artykuł został opublikowany w czasopiśmie International Community Law Review i jest dostępny tutaj:
https://brill.com/view/journals/iclr/23/2-3/article-p261_13.xml.
P. Siwior, Prawa człowieka a zmiany klimatu – perspektywa Organizacji Narodów Zjednoczonych
Celem artykułu była analiza prawnomiędzynarodowego dorobku ONZ w zakresie łączenia praw człowieka ze zmianami klimatu oraz włączania praw człowieka do umów międzynarodowych z dziedziny ochrony klimatu przyjmowanych na forum ONZ. Szczególna uwaga poświęcana była rezolucjom Rady Praw Człowieka ONZ przyjętym w latach 2008-2016 dotyczącym relacji pomiędzy prawami człowieka a zmianami klimatu oraz Porozumieniu paryskiemu.
Artykuł został opublikowany w ogólnopolskim czasopiśmie prawniczym „Studia Prawnoustrojowe”, dostępny jest pod adresem: https://czasopisma.uwm.edu.pl/index.php/sp/article/view/6399/4913
P. Siwior, Ramy prawne sporządzania oceny skutków regulacji i jej znaczenie dla kontroli realizacji zasady proporcjonalności w prawie UE (Perspektywa orzecznicza TS UE)
W artykule przedstawione zostały ramy prawne sporządzania oceny skutków oraz analiza jej znaczenia dla dokonywanej przez Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej kontroli poszanowania zasady proporcjonalności w prawie UE.
Ocena skutków regulacji jest sporządzana przez Komisję Europejską na etapie przygotowywania propozycji nowych przepisów. Dotyczy to zarówno aktów prawnych z dziedziny środowiska i energii, jak i regulacji z wszelkich innych dziedzin. Sporządzenie rzetelnej oceny skutków regulacji wydaje się mieć szczególnie doniosłe znaczenie w przypadku przygotowywania aktów prawnych, których głównym lub jednym z celów jest zapobieganie zmianom klimatu i ich negatywnym skutkom zmiany oraz przeciwdziałanie i minimalizowanie skutków nadzwyczajnych zagrożeń. Ocena skutków regulacji ma na celu umożliwienie decydentom politycznym dokonywanie wyborów natury politycznej po dokonaniu uważnej analizy potencjalnych skutków gospodarczych, społecznych i środowiskowych projektowanej regulacji. Za pomocą oceny skutków regulacji Komisja sprawdza czy istnieje potrzeba podjęcia działań przez UE, a także analizuje potencjalny wpływ dostępnych rozwiązań.
Zasada proporcjonalności, która jest jedną z fundamentalnych zasad prawa unijnego, została wyrażona w art. 5 ust. 4 T Traktatu o Unii Europejskiej . Przepis ten stanowi, że zgodnie z zasadą proporcjonalności, zakres i forma działania Unii nie wykraczają poza to, co jest konieczne do osiągnięcia celów traktatów. Należy wskazać, że w przeszłości zdarzały się skargi do Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej na unijne akty prawne z obszaru polityki klimatycznej, obejmujące zarzut naruszenia przez ten akt prawny zasady proporcjonalności (np. w sprawie C‑5/16 Rzeczpospolita Polska przeciwko Parlamentowi i Radzie). Realizacja ambitnych celów polityki klimatycznej często spotyka się z zarzutami nadmiernego, negatywnego oddziaływania na przedsiębiorstwa i przez to gospodarki państw UE, stąd w sposób szczególny aktualizuje się tutaj potrzeba weryfikacji proporcjonalności wprowadzanych w jej ramach środków i szczególna przydatność oceny skutków regulacji.
Artykuł został opublikowany w ogólnopolskim czasopiśmie prawniczym: Problemy Współczesnego Prawa Międzynarodowego, Europejskiego i Porównawczego; https://www.europeistyka.uj.edu.pl/documents/3458728/143239918/P.+Siwior_PWPM+2019.pdf/0499fb65-3014-4383-bd75-e255227b78d9
P. Mzyk, M. Rembisz, P. Świat, „Status prawny Krajowego Ośrodka Bilansowania i Zarządzania Emisjami”
Artykuł poświęcony jest pozycji ustrojowej Krajowego ośrodka bilansowania i zarządzania emisjami (KOBiZE), jak również Instytutu Ochrony Środowiska – Państwowego Instytutu Badawczego jako szczególnego rodzaju podmiotu administrującego, którym jest między innymi w wyniku wykonywania zadań KOBiZE. Artykuł zwraca uwagę na ustrój KOBiZE oraz jego pozycję wobec systemu administracji publicznej, która ma na celu zapewnienie Polsce zaplecza eksperckiego niezbędnego do realizowania swojej polityki klimatycznej. Do ustawowych zadań KOBiZE należą między innymi: administrowanie systemem handlu uprawnieniami do emisji gazów cieplarnianych, opiniowanie projektów aktów prawnych dotyczących systemu, monitorowanie działań w zakresie polityki klimatycznej, przygotowywanie analiz, przeglądów i ocen jej funkcjonowania, prognozowanie skutków realizacji polityki klimatycznej czy rozwijanie narzędzi do wspomagania realizacji celów systemu zarządzania emisjami oraz narzędzi do modelowania skutków gospodarczych, finansowych i społecznych realizacji polityki klimatycznej. Artykuł omawia również regulacje prawne dotyczące KOBiZE, jego kompetencje, w tym i jego doradczą i pomocniczą rolę w kształtowaniu polityki klimatycznej państwa oraz podejmuje próbę zakwalifikowania go do znanych nauce prawa administracyjnego rodzajów podmiotów administrujących.
Artykuł został opublikowany w czasopiśmie prawniczym: STUDIA IURIDICA TORUNIENSIA,
http://dx.doi.org/10.12775/SIT.2019.009.
J. Bukowska, P. Świat, Mechanizm finansowania przedsięwzięć służących ochronie klimatu ze środków Funduszu Modernizacyjnego
W artykule opisano cel i mechanizm funkcjonowania powołanego na podstawie nowelizacji dyrektywy 2003/87/WE Funduszu Modernizacyjnego, który został zaprogramowany jako narzędzie transformacyjne, zmierzające do przekształcenia systemu energetycznego państw-beneficjentów w kierunku stopniowego wycofywania paliw kopalnych. Powołanie Funduszu ma się przyczynić do wykonania ustalonego na forum Unii Europejskiej celu redukcji gazów cieplarnianych o 55% w 2030 r. w porównaniu do 1990 r.
Autorzy przedstawiają kluczowe założenia funkcjonowania Funduszu, w tym rodzaje inwestycji, uzyskujące wsparcie z tego źródła i zasady przeznaczania na nie środków. Omawiają również procedurę udzielania wsparcia, w tym polski i europejski etap tej procedury oraz zadania poszczególnych instytucji biorących udział w tym procesie. Artykuł został opublikowany w czasopiśmie „GO2’50. Klimat. Społeczeństwo. Gospodarka.” (Nr 02/2021). Publikacja jest dostępna na stronie: https://www.kobize.pl/uploads/materialy/materialy_do_pobrania/aktualnosci/2022/GO250/PUBLIKATOR_KOBIZE_GO_2_50_nr2.pdf